Gãy xương là một chấn thương nghiêm trọng, cần được xử lý kịp thời, đúng cách. Có nhiều phương pháp điều trị gãy xương, việc áp dụng tùy thuộc vào mức độ, tính chất gãy, cũng như tình trạng sức khỏe và tuổi tác của bệnh nhân để lựa chọn hình thức phù hợp.
Thông thường, sau một thời gian bó bột, hạn chế vận động, người bệnh sẽ bị cứng cơ, khớp, gặp nhiều bất tiện trong sinh hoạt. Để sớm trở lại trạng thái bình thường, tránh bị biến dạng xương thì người bệnh cần nhanh chóng tập phục hồi chức năng.
Trong nội dung dưới đây Daiviet Sport sẽ chia sẻ với các bạn về Vật lý trị liệu phục hồi chức năng sau gãy xương. Qua đó giúp các bạn hiểu hơn về chấn thương này cũng như cách chăm sóc tốt cho bản thân hoặc người thân.
Vật lý trị liệu phục hồi chức năng sau điều trị gãy xương
Vật lý trị liệu có tác dụng tạo điều kiện tốt nhất cho quá trình liền xương cũng như các tổ chức phần mềm ở xung quanh. Nó cũng giúp giảm đau, giảm sưng, chống rối loạn tuần hoàn, ngăn ngừa dính khớp. Người bệnh duy trì được tầm vận động của khớp, phòng teo cơ, phục hồi chức năng hoạt động sau thời gian bất động.
Vật lý trị liệu phục hồi chức năng sau gãy xương
Có nhiều kỹ thuật vật lý trị liệu khác nhau có thể được áp dụng cho người bệnh gãy xương:
- Nhiệt lạnh: Các tổn thương mới do gặp chấn thương có thể sử dụng nhiệt lạnh. Các bạn có thể chườm lạnh ngay sau khi chấn thương, trong vài ngày đầu khi vị trí bị tổn thương vẫn còn sưng, nóng hơn so với các vùng quanh đó. Tác dụng của chườm lạnh giúp giảm sưng nề, giảm đau. Để chườm lạnh các bạn sử dụng đá viên cho vào túi chườm, hoặc bỏ vào khăn mặt và bọc lại, sau đó dùng chườm lên vị trí bị sưng, bầm tím.
- Nhiệt nóng: Biện pháp này có tác dụng làm mềm các tổ chức, tăng lưu thông máu đến vị trí bị tổn thương. Chườm nóng trước và sau khi tập luyện giúp làm tăng tốc độ hồi phục. Để chườm nóng các bạn có thể sử dụng túi chườm, đắp khăn nóng, nhưng không sử dụng nhiệt sóng ngắn vì nếu gặp trường hợp bó nẹp vít, vòng kim loại có thể khiến cho các dụng cụ này bị nóng lên và làm hỏng tổ chức mềm cũng như gây viêm rò.
Tập phục hồi chức năng sau gãy xương
- Tập vận động khớp: Khi khớp bất động lâu sẽ dẫn tới tình trạng bị cứng do các cơ bị co ngắn, bao khớp co rút, sụn mỏng đi, bao hoạt dịch bị tăng sản mỡ. Để phục hồi chức năng sau gãy xương thì người bệnh cần chú ý tập cử động khớp để tăng tiết hoạt dịch bôi trơn, giúp khớp linh hoạt và mềm mại hơn. Nên tập các bài co – duỗi khớp, tốc độ mỗi lần co duỗi là 45 giây, từ 10 – 15 phút/ngày, và ngày 4 – 6 lần, có thể bắt đầu tập từ ngày thứ 3 sau mổ.
- Tập đi: Người bệnh gãy chân có thể sử dụng nạng để tập đi khi xương chưa liền. Khi tập đi có 3 điểm tựa, người bệnh không được tỳ hoặc chỉ nên tỳ rất nhẹ vào chân đau, sau đó tăng dần mức độ tỳ theo thời gian. Ở giai đoạn sau người bệnh có thể thay thế nạng bằng gậy chống nếu xương đã gần liền vững, nhưng vẫn không nên tạo nhiều áp lực lên chân đau. Khi xương liền vững, đi không đau thì có thể bỏ gậy và tập đi như bình thường.
- Tập duy trì sức cơ: Bệnh nhân thực hiện tập sức căng cơ (gồng cơ), cố gắng giữ cho độ dài của bó cơ không thay đổi, khớp không có cử động; Tập co cơ (khớp cử động, các cơ co ngắn lại). Khi khớp cử động mà vẫn còn thấy đau nhiều thì tập căng cơ, còn khi khớp đỡ đau thì tập co cơ.
- Tập sinh hoạt bình thường: Bệnh nhân sau gãy xương chân nên tập lên xuống cầu thang, đứng lên – ngồi xưống… Người bị gãy tay có thể tập nắm, cầm, tự mặc quần áo để tay không bị cong, khoèo. Thời gian tập sinh hoạt thường kéo dài từ 06 tháng đến 2 năm tùy theo mức độ thương tổn, cho tới khi tất cả trở lại bình thường.
- Sử dụng dụng cụ vật lý trị liệu: Trên thị trường hiện nay có rất nhiều thiết bị phục hồi chức năng như: Dụng cụ phục hồi chức năng 3 trong 1, 4 trong 1, ròng rọc kéo tay, xe đạp tập chân, giường kéo giãn… Các bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ trị liệu về thiết bị cũng như các bài tập cụ thể phù hợp với tình trạng phục hồi.
- Massage: Massage là phương pháp vận động thụ động. Việc xoa nắn nhẹ nhàng bằng tay không rất có lợi cho quá trình bình phục sau điều trị gãy xương. Tuy nhiên, khi thực hiện massage xoa bóp các bạn không nên sử dụng các loại dầu nóng, cồn, thuốc xoa bóp vì có thể làm xơ cứng khớp, vôi hóa cạnh khớp.
Phân loại gãy xương
Khi bị gãy thì không chỉ xương, mà các bộ phận khác như da, gân, cơ, dây chằng, mạch máu, dây thần kinh cũng có thể bị ảnh hưởng.
Gãy xương hở và gãy xương kín
- Gãy xương hở: Là gãy xương kèm theo xuất hiện vết thương ngoài da ở ngay tại vị trí bị gãy. Có thể là chấn thương hở theo hướng từ ngoài vào do bị dị vật đâm xuyên qua da thịt; Cũng có thể là chấn thương hở từ trong ra do đầu xương bị gãy chọc ra ngoài. Cả hai trường hợp đểu có nguy cơ bị nhiễm trùng tại ổ gãy.
- Gãy xương kín: Là gãy xương mà không kèm theo vết thương ở ngoài da. Xương thường gãy tại vị trí bị chấn thương. Phần mềm thường ít bị tổn thương.
Phân loại theo đường gãy
Đường gãy có thể là ngang, chéo, xoắn, hoặc gãy vụn thành nhiều mảnh nhỏ.
- Gãy nguyên tại vị trí: Xương sau khi bị gãy vẫn ở nguyên vị trí ban đầu, không di lệch.
- Gãy xiên: Xương sau gãy tạo một góc nghiêng nhất định với đường thẳng xương.
- Gãy vụn: Xương gãy bị vỡ vụn thành nhiều mảnh.
- Gãy ngang: Đường gãy gần như vuông góc với đường thẳng xương.
- Gãy làm nhiều đoạn.
Nhận biết dấu hiệu gãy xương
Để có thể nhận biết chính xác dấu hiệu bị gãy xương các bạn cần để ý các dấu hiệu sau:
- Nghe có tiếng “rắc” sau khi va chạm. Nếu như chân tay đột nhiên xuất hiện âm thanh bất thường khi ngã hoặc xảy ra va chạm đột ngột thì nhiều khả năng đã bị gãy xương.
- Cảm thấy đau đột ngột, dữ dội, sau đó xuất hiện cơn tê buốt. Hiện tượng này xảy ra do vị trí xương bị gãy không được nhận đủ máu. Đồng thời, do cơ phải cố gắng nhiều hơn để có thể cố định xương nên thường xảy ra hiện tượng co rút.
- Có vết tím bầm tại chỗ bị tổn thương khi quan sát bằng mắt thường. Ban đầu là màu tím hoặc xanh dương, sau đó có thể chuyển sang màu xanh là cây và màu vàng khi máu bắt đầu lưu thông trở lại. Vết bầm vẫn ở vị trí gãy xương hoặc cách đó một chút do máu từ các mạch bị vỡ sẽ di chuyển tới đó.
- Chảy máu nếu gãy xương hở, khiến đầu xương chồi ra ngoài. Người bệnh cũng có thể bị tụt huyết áp đột ngột gây sốc (choáng váng, buồn nôn, chân tay lạnh, vã mồ hôi…).
- Biến dạng ở chi: Tùy thuộc mức độ gãy mà có độ biến dạng khác nhau. Ví dụ: Cổ tay bị cong 1 góc, chân hay tay có độ cong không tự nhiên. Điều này rất phổ biến ở gãy xương kín, còn gãy hỡ thì xương sẽ chồi ra ngoài vị trí bị chấn thương.
- Biên độ vận động giảm: Thông thường gãy xương sẽ gây ra tình trạng mất hoặc hạn chế vận động ở bộ phận bị gãy. Những trường hợp gãy cài thì người bệnh vẫn có thể cử động nhưng không thể như trước. Có những trường hợp vị trí gãy ở gần khớp, bằng mắt thường rất khó phân biệt gãy xương và trật khớp.
Điều trị gãy xương
Mục đích của điều trị gãy xương là phục hồi lại trạng thái ban đầu, phục hồi chức năng cho người bệnh.
Các giai đoạn liền xương
Khi xương bị gãy, tại khu vực bị tổn thương sẽ trải qua 3 giai đoạn như sau:
- Giai đoạn viêm: Máu từ trong xương cùng với từ các tổ chức mềm ở xung quanh sẽ chảy ra và tạo thành khối máu tụ ở tại vị trí gãy, điều này gây nên sự chèn ép vào các mạch máu gần đó, tạo thành phản ứng viêm tại vị trí gãy.
- Giai đoạn sửa chữa: Trong giai đoạn này khối máu tụ được chuyển hóa thành mạng lưới các sợi fibrin, và các tế bào sợi collagen, xương, sụn. Quá trình này diễn biến cho tới khi ổ gãy dần trở về với trạng thái sinh lý ban đầu.
- Giai đoạn tái tạo: Có thể kéo dài nhiều năm tùy thuộc vào đường gãy. Trường hợp gãy đơn giản thì chỉ cần nắn chỉnh, bất động tốt và tránh di lệch tại 2 khớp trên và dưới ổ gãy. Nếu phải bó bột, do thời gian kéo dài sẽ có sự ảnh hưởng đến khớp. Nếu xương gãy không được cố định tốt thì thời gian để liền sẽ kéo dài.
Phương pháp điều trị gãy xương
Để điều trị gãy xương chúng ta có các phương pháp phổ biến như: Nắn xương, bó bột, kéo liên tục, điều trị cơ năng, áp dụng y học dân tộc, phẫu thuật. Phẫu thuật thường được áp dụng cho các trường hợp gãy phức tạp, khó nắn chỉnh, tại ổ gãy có nhiều xương vụn. Nhược điểm của phẫu thuật là xương liền chậm, có thể gây ra tai biến nhiễm khuẩn.
Hiện tại, phương pháp phẫu thuật gãy xương sử dụng nẹp vít, đinh, đinh nội tủy thường được sử dụng vì cố định tốt, người bệnh sớm vận động được. Nhược điểm là sau 1 – 2 năm, khi xương đã liền thì cần được mổ để tháo các dụng cụ được sử dụng để liên kết xương.
Quá trình điều trị gãy xương đòi hỏi người bệnh được điều trị tích cực, hợp lý và theo lộ trình. Nếu chủ quan có thể gây ra biến chứng không mong muốn khiến bệnh nhân suy giảm khả năng vận động.
Trên đây là một số chia sẻ về Vật lý trị liệu phục hồi chức năng sau gãy xương từ Daiviet Sport. Mong rằng qua các thông tin trong bài viết các bạn hiểu hơn về chấn thương gãy xương, các triệu chứng cũng như phương pháp điều trị, cách tập phục hồi chức năng… Từ đó áp dụng vào trong thực tiễn cuộc sống, giúp chăm sóc sức khỏe bản thân và người thân trong gia đình tốt hơn !
