Chân là bộ phận vô cùng quan trọng, có vai trò nâng đỡ sức nặng toàn thân, đồng thời thực hiện chức năng di chuyển. Nếu như đầu gối là khớp lớn nhất cơ thể, lòng bàn chân là nơi tập trung nhiều dây thần kinh và huyệt đạo quan trọng thì cổ chân chính là một trong những khớp linh hoạt nhất, thường xuyên hoạt động. Nhưng cũng vì vậy mà cổ chân rất dễ bị tổn thương, phổ biến nhất là bong gân và đứt dây chằng.
Các tổn thương ở chân thường xảy ra khi chúng ta vận động sai tư thế, chấn thương do tác động ngoại lực (tai nạn khi làm việc, tham gia giao thông), hoạt động thể thao quá mức hoặc không khởi động trước đó.
Trong nội dung dưới đây Daiviet Sport sẽ chia sẻ với các bạn về Các chấn thương cổ chân và phương pháp vật lý trị liệu phục hồi. Qua đó cùng tìm hiểu về các chấn thương thường gặp ở bộ phận này, cách phòng ngừa, điều trị và phục hồi chức năng.
Hiểu về các chấn thương cổ chân thường gặp
Chấn thương bong gân cổ chân
Bong gân vị trí cổ chân là một trong những chấn thương thường gặp nhất trên cơ thể. Đây là tình trạng các dây chằng xung quanh khớp cổ chân bị căng giãn quá mức dẫn đến rách một phần thậm chí bị đứt toàn bộ dưới tác động của lực.
Dạng chấn thương phổ biến nhất là bàn chân xoay vào trong và hứng chịu toàn bộ trọng lượng cơ thể. Một số trường hợp chấn thương là do trật khớp cổ chân hoặc bàn chân khi đi bộ, chạy bộ, tập thể dục.
Chấn thương bong gân cổ chân có thể bắt gặp ở mọi lứa tuổi với các mức độ từ nhẹ đến nặng, tùy theo mức độ tổn thương của dây chằng. Ngay sau khi bị, chúng ta có thể nhận thấy vùng khớp cổ chân bị đau kèm theo tình trạng sưng nề, bầm tím, căng mọng, vận động khó. Khi tình trạng cấp tính trôi qua, đi khám lâm sàng có thể nhận thấy khớp cổ chân bị mất vững. Một số trường hợp nặng thậm chí có thể nghe thấy tiếng “rắc”, sau đó cổ chân không thể hoạt động, tương tự như gãy xương.
Tình trạng bong gân có thể nhận biết rõ ràng hơn khi chụp X-quang. Cấu trúc xương tuy không thay đổi nhưng có thể nhận thấy hình ảnh gián tiếp của các tổn thương dây chằng như bọng mộng chầy mác, khe chằng delta bên chầy bị giãn rộng. Phương pháp chụp cộng hưởng từ MRI được sử dụng khi tổn thương nặng hoặc ảnh hưởng tới sụn khớp, hoặc cổ chân đã qua giai đoạn sưng nề.
Bong gân được chia làm 3 cấp độ dựa theo mức độ tổn thương dây chằng:
- Bong gân độ 1 (nhẹ): Các dây chằng bị kéo giãn ở mức độ nhẹ, tổn thương xảy ra ở mức độ vi thể ở trên các sợi cơ. Biểu hiện chủ yếu là sưng nề nhẹ ở quanh vùng mắt cá chân.
- Bong gân độ 2 (trung bình): Bị đứt dây chằng 1 phần, các biểu hiện gồm sưng nề mức độ vừa phải ở quanh khớp cổ chân, có cảm giác bị mất vững ở cổ chân khi đi thăm khám.
- Bong gân độ 3 (nặng): Dây chằng bị đứt hẳn, người bị chấn thương bị sưng nề, bầm tím ở toàn bộ khớp cổ chân. Khi đi thăm khám có thể thấy tình trạng cổ chân mất vững rất rõ ràng.
Chấn thương đứt dây chằng cổ chân
Người bị đứt dây chằng cổ chân có những biểu hiện cụ thể:
- Đau chân: Đây là dấu hiệu điển hình, người bệnh cảm thấy đau nhỏ ở chân chân, mắt cá, hoặc gót chân; Các khớp trở nên tê dại, cơn đau âm ỉ hoặc kéo dài lúc đau, lúc không, khó vận động.
- Sưng khớp chân: Cổ chân bị sưng to, vùng da quanh vị trí tổn thương có dấu hiệu bị bầm và thâm tím do bị chảy máu ở bên trong. Khi dùng tay để ấn lên chỗ khớp bị đau sẽ thấy cảm giác nóng kèm theo đau nhói.
- Lỏng cổ chân: Dây chằng bị đứt hoàn toàn khiến người bệnh thấy cổ chân suy yếu, không vững, di chuyển khó khăn, không thể thực hiện các động tác đòi hỏi tốc độ và sức mạnh.
Khi có dấu hiệu bị đứt dây chằng người bệnh nên nhanh chóng sơ cứu và tới các cơ sở y tế để được thăm khám, xác định tình trạng cụ thể và được các bác sĩ tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.
Xử trí khi bị đứt dây chằng chân và bong gân
Nguyên tác phổ biến nhất khi xử trí các chấn thương bong gân và đứt dây chằng là R-I-C-E.
R – rest (nghỉ ngơi): Theo đó người bệnh cần hạn chế vận động, dành thời gian nghỉ ngơi, mục đích là không khiến tình trạng tổn thương trở nên trầm trọng hơn.
I – ice (chườm lạnh): Tiến hành chườm đá lạnh, cho đá vào khăn và chườm quanh cổ chân trong khoảng thời gian 15 phút, ngày có thể làm 2 – 3 lần. Mục đích là giảm sưng cũng như giảm đau tại chỗ. Lưu ý là các bạn không chườm đá trực tiếp lền bề mặt da vì có thể gây bỏng lạnh.
C – compression (băng cổ chân): Sử dụng băng thun để băng ép từ bàn chân lên trên cổ chân, mục đích là giảm tình trạng sưng nề, bầm tím và cố định vết thương, không để nặng thêm và tăng cơ thoái hóa. Lưu ý là không băng ép quá chặt vì có thể gây ứ trệ tuần hoàn.
E –elevation (nằm kê cao chân): Việc làm này có tác dụng giảm sưng nề, giúp mau chóng bình phục hơn. Thời gian điều trị các chấn thương liên quan tới cơ – xương – khớp phục thuộc rất nhiều và khả năng bất động của người bệnh.
Ngoài ra, người bị chấn thương cổ chân cũng cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng, bổ sung thêm các thực phẩm giàu kẽm, đồng, canxi và silicium để tăng cường sức khỏe xương khớp, thúc đẩy dây chằng cổ chân nhanh chóng phục hồi.
Sau khi tình trạng sưng nề giảm bớt, người bệnh nên sử dụng các loại giày dép y khoa hoặc lót giày y khoa để giúp làm nhẹ áp lực lên bàn chân, hỗ trợ quá trình điều trị và mau lành hơn.
Ngoài ra, sau khi giảm bớt sưng phù, bạn nên mang giày dép y khoa hoặc lót giày y khoa giúp giảm áp lực cơ thể lên bàn chân để tình trạng đứt dây chằng cổ chân nhanh chóng trở lại bình thường.
Bong gân, đứt dây chằng cổ chân khi nào cần đến bệnh viện
Nếu bong gân, đứt dây chằng kèm theo gãy xương thì người bệnh sẽ được bó bột 1/3 cẳng chân xuống tới phần xương bàn ngón chân trong thời gian ít nhất là 20 ngày.
Bong gân rất ít khi phải tiến hành phẫu thuật. Phương pháp này chỉ được sử dung cho những trường hợp nặng, việc điều trị bảo tồn không mang lại hiệu quả, khớp cổ chân bị mất vững.
Biện pháp can thiệp xâm lấn thường thường trong các trường hợp nặng là phẫu thuật nội soi. Bác sĩ sử dụng các lỗ mặt trước khớp cổ chân để đưa camera vào bên trong giúp nhìn trực quan khớp và tiến hành loại bỏ các mảnh bong của sụn khớp – nếu có, đồng thời khôi phục dây chằng, hoặc tạo hình lại dây chằng với việc ghép từ các gân cơ ở bộ phận khác.
Bài tập vật lý trị liệu phục hồi chức năng cổ chân sau chấn thương
Sau điều trị là thời gian phục hồi chức năng. Dưới đây là một số bài tập thông dụng:
Bài tập với bóng
Bài tập này tác động đến nhóm cơ gập mặt lòng cổ chân
- Người bệnh ngồi trên giường, 2 chân duỗi thẳng.
- Đặt quả bóng vào phía mũi của bàn chân bị đau.
- Ấn mạnh mũi của bàn chân vào quả bóng và giữ lại trong khoảng thời gian từ 10 – 15 giây sau đó thả lỏng.
Bài tập với thang tường
Động tác 1
Đây là bài tập có tác dụng kéo giãn gân gót chân (gân A - sin).
Người bệnh ngồi xổm, bám cả hai tay vào thang tường, đặt trọng tâm cơ thể dồn về trước.
Động tác 2
Động tác này có tác dụng tăng cường khả năng chịu đựng của chân bị đau.
Người bệnh đứng bám cả 2 tay vào thang tường và từ từ thực hiện việc đứng bằng bên chân bị đau.
Động tác 3
Bộng tác này có tác dụng tăng cường sức mạnh cho nhóm cơ gập mặt lòng bàn chân.
Người thực hiện đứng bám cả 2 tay vào thang tường và đứng bằng mũi chân.
Động tác 4
Động tác này có tác dụng tăng cường sức mạnh cho nhóm cơ gập mặt lưng cổ chân.
Người thực hiện đứng bằng gót chân, sau đó nhấc mũi bàn chân lên khỏi mặt sàn.
Bài tập với bàn nghiêng
Bài tập này có tác dụng tăng cường sự tác động vào nhóm cơ gập mặt lưng và mặt lòng của cổ chân.
Người bệnh đứng thẳng ở trên bàn nghiêng, từ từ dồn trọng lượng ra phía sau và phía trước.
Bài tập với dây chun
Động tác 1
Tác động vào nhóm cơ gập mặt lòng cổ chân.
Người bệnh đặt bàn chân lên dây chun và nắm tay vào đầu còn lại của dây. Từ từ kéo căng sợi dây để bàn chân ở tư thế gập mặt lòng. Thực hiện ấn mạnh bàn chân vào dây để bàn chân có thể
chạm mặt sàn.
Động tác 2
Tác động vào nhóm cơ nghiêng ngoài cổ chân.
Người tập đặt hai chân lên sợi dây chun. Tay nắm đầu còn lại của dây, chân không đau thì giữ cố định, còn chân bị đau thì nghiêng phần cổ chân ra phía ngoài.
Bài tập với bục
Bài tập này có tác dụng kéo giãn nhóm cơ bụng chân và gân A-sin.
Người cần phục hồi chức năng đặt bên chân lành lên bục, còn chân đau thì duỗi thẳng, đứng dồn trọng tâm cơ thể về phía đằng trước.
Phòng tránh bong gân, đứt dây chằng cổ chân
Để phòng ngừa tình trạng bong gân, đứt dây chằng cổ chân các bạn cần thực hiện các chỉ dẫn sau:
- Khởi động kỹ trước khi vận động thể dục thể thao.
- Sử dụng đúng loại giày chuyên dụng cho các môn thể thao.
- Cẩn thận khi di chuyển, chạy, nhảy trên các địa hình dốc, mấp mô.
- Tạm ngừng tập luyện khi có dấu hiệu bị bong gân.
- Nếu đã từng bị bong gân thì các bạn cần hạn chế vận động quá mức để tránh bị tái đi tái lại.
- Nếu đã bị bong gần thì cần điều trị dứt điểm, tránh chuyển sang bong gân mãn tính (kéo dài 4 – 6 tuần trở lên).
Trên đây là một số chia sẻ về Các chấn thương cổ chân và phương pháp vật lý trị liệu phục hồi từ Daiviet Sport. Mong rằng thông qua các thông tin trong bài viết sẽ giúp các bạn hiểu hơn về chấn thương cổ chân thường gặp và có được phương pháp phòng ngừa cũng như xử lý thích hợp khi gặp phải.
Nếu còn câu hỏi hay thắc mắc nào khác liên quan đến vấn đề này, hay có nhu cầu trang bị các dụng cụ phục hồi chức năng như: Thiết bị phục hồi chức năng 3 trong 1, 4 trong 1, giường kéo giãn… Hãy liên hệ với Daiviet Sport để được cung cấp sản phẩm chính hãng, và tư vấn cụ thể !
